Artikel Geke Mateboer

Elk joar um disse tied drukt mi’j een last. ’t Get umme mien overbuurn. Saar en Simon Keizer. Niet dat aa’k ze ‘ekend eb; zie bin op 14 mei allebeidn precies 69 joar dood. Vergast in Sobibor, een vernietigingskamp teegn de Oekraiense grens. Simon en Saar waarn toen 66 en 69 joar old. Twie moand doarveur waarn ze op’aeld van uus, an ’t Burgemeester Roijerplein in Hasselt in een lösse vrachtwaegn.

Toen ek an dit pleintien kwam woonn begon zich elk joar duudeluker óf te teekn, wat d’r met de Joodn in Hasselt was gebeurd. Dat kwam deur mien overbuurman Cassin, de vroggere buurjonge van Saar en Simon. Cassin ad as puber zien buurn uut’ezwaaid op die mooie veurjoarsdag. Saartje ad um nog een kus ‘egeevn. “Cassin, ek zie oe nooit weer” ad ze ‘ezegd. Simon ad zien horloge bi’j zich ‘esteukn en twie jassn over mekaere én etrökkn. Die konn nog van pas koomn, in Westerbork.

Cassin ad een foto van Saar en Simon. Zie stoan veur mien uus, op een zunnege dag. ‘t Muut rond ’t middeguur ‘ewest weenn, want eur skaduwn bin klein en pal onder eur. Saar, van geboorte Marcus, draegt een donkere jurk met witte figuurties. Vuugelties? Zie ef een lief, rond, goedlachs gezechte en wit, opgesteukn oar. Simon is in driedielug pak, met horlogekettn. ’t Liekt of i’j in zien linker’aand een segret ef. I’j ziet d’r jonger uut as Saar, en dat is ie oek. Niet duudeluk wanneer de foto ‘emaekt is. Veur de oorlog? Alles leek nog koek en ei.   In mien bureaulae leg al joarn een stapeltien gegeevns, die aa’k deur de joarn én verzaemeld eb over de femilie Keizer. Mien gedachte was, en dat leek mi’j een opdracht, umme een keer een buukien te skrievn over de Hasselter Joodn, um ze naemn te geevn, Saar en Simon in ’t biezunder. Maer elk joar wördt ’t muujleker en stop ek et weer weg. Umdat de geschiedenis zo donker is, naer, en walgeluk. En onveurstelbaar. Onveurstelbaar veural, umdat zelfs dat buukien d’r niet iens is. Dat ‘t nooit ‘eskreevn is, een halve eeuw geleedn.

Met de doodnherdenking stoan wi’j altied veur ’t monument an de Stephanuskerke. Et is in mien beleving een genant monument. Met vuuf naemn van Hasselter oorlogsslachtoffers. ’t Monument is van 1950. Pas in 1989 wörde ’t monument eindeluk uit’ebreid met de kaele zin “Gedenk het leed van onze Joodse stadsgenoten” Veur de naemn was blijkbaar gien plaese meer. De slachtoffers muu’j zuukn in het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland.

As Saar en Simon vermoord wörrn, is de rest van eur kleine femilie al dood. Een half joar doarveur is in Mauthausn eur zeune Soes vermoord, een moand doarveur Soes’ vrouwe Betje in Auschwitz. Op 30 november ’42 sterft eur zeuntien Simon, 6 joar, in ’t Apeldoornse Bos.

De bruur van Saartje, Bernhard Marcus van de Brouwersgracht, wördt in september ’42 in Monowitz vermoord. Zien vrouwe Henrietta sterft (o wonderluk lot) op exact dezelfde dag, maer dan in Auschwitz. Henrietta is weer een zuster van Simon Keizer. Eur kienders Philip en Zientje, met eur 3 joarug zeuntien Bernhard ondergoan ’t zelfde lot. Moejer en kiend op dezelfde dag, Philip vier moand laeter.

Een moand doarnoa wördt de dochter van Saar en Simon, Carolina, vermoord saemn met eur kienders Jacob, van 11 joar en Simon, van 8 joar in Auschwitz..   As Saar en Simon op die veurjoarsdag in de vrachtwaegn stappn, bin ze alles al kwiet. Eur zeune en dochter, eur drie kleinkienders, een bruur, een skoonzuster, een neve, nichte en achterneefien. In een half joar tied is een complete Hasselter femilie uit-eroeid. Eigenluk is alles wat aa’k wiete van Saar en Simon in iene column ‘ezegd. Dat is nog ’t ergste. Dat ’t zo onnuumeluk weinug is. Ek stoppe mien pepiern weer in de lae. Tot ze weer koomn spoekn, Simon, Saar, Soes, Betje, de kleine Simon, Bernhard, Henrietta, Philip, Zientje, de kleine Bernhard, Carolien, kleine Jacob en die andere kleine Simon.