Zwartewaterlanders zwaar onder indruk van Auschwitz-Birkenau

Roel Kleine

HASSELT – Het is stil in de bus op de terugweg naar het hotel in het Poolse Krakau waar de 35 inwoners uit voornamelijk Zwartewaterland vier dagen verblijven. Een hele dag is het gezelschap naar het voormalige vernietigingskamp Auschwitz geweest om daar met eigen ogen te aanschouwen wat zich op die plaats in de oorlogsjaren heeft afgespeeld.

Iedereen is na afloop zo onder de indruk geraakt van het menselijke leed dat zich hier heeft voltrokken dat er in de bus amper meer wordt gesproken. De Zwartewaterlanders zijn in gepeins verzonken en met hun gedachten bij de honderdduizenden slachtoffers die hier in de gaskamers door de Nazi’s om het leven werden gebracht. De stichting Herdenking Joods Leven Zwartewaterland had deze reis georganiseerd om de donateurs en andere belangstellenden kennis te laten maken met de verschrikkingen in deze plaats in het zuiden van Polen. Het is een van de activiteiten die de stichting organiseert om de herinnering aan het Joods verleden levend te houden.

Want ook uit Hasselt en Zwartsluis zijn tientallen Joodse inwoners tijdens de oorlog via het doorgangskamp Westerbork op transport gezet naar Auschwitz en Sobibor, het laatstgenoemde kamp dicht bij de grens van Rusland. Van Sobibor is vrijwel niets meer over, van Auschwitz des te meer, ondanks de pogingen van de Duitsers om alle sporen van het vernietigingskamp uit te wissen. Auschwitz is de Duitse naam voor de plaats Oswiecim en het bestaat uit twee kampen, Auschwitz 1 met het bekende ‘Arbeit macht frei’ boven de toegangspoort en Auschwitz-Birkenau met een oppervlakte van 190 hectare waar ruim een miljoen Joden, Sinti en Roma zijn vermoord.

“Ik heb er veel over gelezen, gehoord en gezien, maar nu ben ik eindelijk zelf op die plek geweest en heb met eigen ogen kunnen zien wat zich daar heeft afgespeeld”. Dat is de mening van de meeste deelnemers aan deze reis naar Polen gevraagd naar hun indrukken van hun bezoek vorige week aan het beruchte kamp. “Nu heb ik zelf gelopen op de grond waar de mensen om het leven zijn gebracht, een bijzondere ervaring”. Onder de deelnemers bevond zich ook burgemeester Eddy Bilder van de gemeente Zwartewaterland.

Dat is het ook voor Joep Boerboom uit Zwolle, die zich in het gezelschap van de Zwartewaterlanders bevindt en die in het voorjaar van 2020 een boek publiceert over Joodse ondernemingen in oorlogstijd in Deventer. “Veel van die mensen die ik portretteer zijn omgekomen in Auschwitz-Birkenau. Ik vond het een bijzondere ervaring om op de plek te staan waar zij uit de trein stapten en, in de meeste gevallen, direct werden doorgestuurd naar een van de gaskamers op slechts een steenworp afstand van het perron. Een plek in het uitgestrekte en vreselijke kamp was voor hen niet weggelegd. Binnen een paar uur na aankomst waren ze dood”, aldus de auteur.

Tijdens hun meerdaagse bezoek aan Polen hebben de deelnemers aan deze reis ook een bezoek gebracht aan het Oskar Schindler museum in Krakau. Deze Duitse industrieel heeft in de oorlog het leven van meer dan duizend Joden gered die in zijn emailfabriek voor hem hebben gewerkt en hij zo uit de klauwen van de Nazi’s wist te houden. De fabriek is inmiddels een museum, die elk jaar steeds meer bezoekers trekt. Dat is vooral een gevolg van de film ‘Schindlers List’ die Steven Spielberg in 1993 maakte over het leven van Oskar Schindler tijdens de oorlogsjaren. Schindler overleed in 1974 en is begraven op de berg Sion in Jeruzalem.

(mei 2019)